Gewichtsverliezen: Iedere cel z’n eigen verhaal

oktober 2022

“Het is geen verkeerd begin van een nieuw bewaarseizoen om eerst nog eens terug te blikken op ervaringen uit het verleden. Iedere cel heeft vaak z’n eigen verhaal als het gaat om het ingeschuurde product en de bewaarcondities. Hieruit zijn lessen te trekken voor de volgende jaren. Bewaarseizoen 2021/2022 behoorde qua gewichtsverlies tot de gunstigste uit het rijtje van alweer elf jaren dat we cijfers omtrent bewaarverliezen bijhouden. Wat wel opvalt, in vergelijking met de andere jaren met weinig gewichtsverlies en een lage hoeveelheid externe draaiuren, is dat er nu wel relatief meer interne uren gemaakt zijn. Dat is iets om in de gaten te houden, zeker nu we in een tijdperk met hoge energiekosten zijn aanbeland. Vaak gaat het dan om partijen waarin, soms langere tijd, rotte knollen zitten. Voor een deel ligt de verklaring bij het grotere aandeel cellen met mechanische koeling het afgelopen bewaarseizoen. En bij mechanische koeling ga je minder extern, maar wel meer intern draaien om de kou uit de verdampers in de partij te krijgen. Vorig bewaarseizoen viel het nog wel mee met het aandeel rotte knollen in de bewaringen. Dat zal dit seizoen in veel regio’s vrijwel zeker anders zijn. Na een kletsnatte periode staat er eind september al in veel percelen plaatselijk water tussen de ruggen. Zorg in die gevallen dat je als teler goed na gaat waar eventueel rotte knollen in een perceel voorkomen, voordat je gaat rooien. Vermijd vervolgens die plekken, laat ze zitten, oogst ze apart, berg ze dan ook apart op of lever deze direct af. Draai dus een opvallend slechte vracht nooit zomaar tussen de andere aardappelen de cel in. Daarnaast is kieming een punt van aandacht. Laat dit niet uit de hand lopen. Niet alleen om de uitgaven aan kiemremmers binnen de perken te houden, maar ook de energiekosten. Hou daarom de partijen dagelijks op kiemvorming in de gaten en controleer op diverse plekken op de hoop. Knollen waarop de kiempjes meestal het eerst aan het licht komen zijn beschadigde, groene en kleine knollen (waarin MH minder is opgenomen). Wanneer je te laat bent met kiemremming, loop je vaak achter de feiten aan. Aanwezige kiemen geven meer vochtverlies en je krijgt meer temperatuurschommeling in de partij. Dat vereist op zijn beurt weer meer ventilatieacties en dus kostbare energie.

Geslaagde MH-bespuiting

Tot zover de algemene beschouwingen. Vanaf hier zoomen we in op een selectie van partijen die we het vorige seizoen hebben gevolgd. Het betreft bewaarpartijen ‘met een verhaal’, waarvan sowieso wat te leren valt. De partij die we als nummer 1 hebben aangeduid is een cel Fontane. Deze werd halverwege de maand april 2022 afgeleverd met een aanvaardbaar gewichtsverlies van 4,7 procent. Dat was vier weken later dan gepland. Toch is aan deze partij, met alleen MH aan de basis, geen extra kiemremmingsbehandeling in de schuur meer gegeven. Dat bleek om twee redenen niet nodig. Allereerst bleek de partij Fontane weinig kiemlustig als gevolg van het feit dat groeiseizoen 2021 relatief koel en vochtig was. Daarbij is MH onder gunstige omstandigheden toegediend en goed door de knollen opgenomen en dat resulteerde uiteindelijk in een optimale en lange werkingsduur. De les die hieruit te trekken valt is dat een goed geslaagde MH-bespuiting een belangrijke start is voor een succesvol bewaarseizoen. Bij rassen als Agria en Fontane kun je in teeltseizoenen met hiervoor gunstige groeiomstandigheden in de bewaring het lang volhouden met enkel MH. Dit seizoen is dat andere koek. Na de zeer warm verlopen tweede helft van het groeiseizoen en veelal ongunstige groeiomstandigheden tijdens het moment van toediening, zal zowel de opname als werkingsduur van MH een stuk minder zijn dan tijdens de vorige bewaarperiode. Daarom zal het dit seizoen in veel gevallen vrijwel zeker noodzakelijk zijn om eerder te starten met een aanvullende kiemremming.

Veel rot, veel gewichtsverlies

De cel met partijnummer 2 betreft Innovator waarin verspreid rotte knollen voorkwamen. Hierin is als gevolg daarvan bewust behoorlijk veel intern gedraaid. Nadat de knollen in de cel droog zijn, kan er namelijk nog lange tijd lekvocht uit een rotte knol blijven komen, zoals hier het geval was. Het beste is om dit lekvocht met extra intern draaien te verdelen. Dit geeft nauwelijks of geen extra gewichtsverlies. Dit geldt zeker voor een goed dichte schuur waarin tijdens het intern draaien geen luchtuitwisseling met de omgeving plaatsvindt. Deze manier van werken kan uiteindelijk resulteren in relatief veel interne ventilatie-uren, in dit geval in totaal maar liefst 510 uur. Dat betekent over het hele bewaarseizoen gerekend zo’n 2,5 uur per dag. Bij afleveren op 15 mei bleef het gewichtsverlies daarmee uiteindelijk beperkt tot 4,9 procent. Die actie is in die zin dus geslaagd, maar ging wel gepaard met de nodige stroomkosten. Natuurlijk zou je ook steeds met externe uren in plaats van interne uren het lekvocht af kunnen voeren. Dat zal wellicht minder stroomkosten betekenen, maar ook een hoger gewichtsverlies en meer risico op drukplekken.

Aanhangende grond helpt

Een schuur vol aardappelen met veel aanhangende grond om de knollen. Dat is de praktijk bij partij 3, fritesaardappelen van het ras Markies. Bij het afleveren halverwege de maand juli was die aanhangende grond zelfs nog wat vochtig. Dit dankzij oplettendheid van de teler en ideale bewaarcondities. De combinatie van een cel met daarin mechanische koeling en weinig externe draaiuren zijn ideale omstandigheden om een minimum aan verliezen te boeken, zo blijkt in dit geval maar weer. Slechts 1,9 procent gewichtsverlies komt zelden voor en mag je gerust een unicum noemen. Dit praktijkvoorbeeld onderstreept en bewijst nog maar eens het gegeven dat grond als vochtbuffer rondom de aardappelen het gewichtsverlies behoorlijk kan beperken.

Vochtbuffer ontbreekt

Het tegenovergestelde kan ook. Partij 4 is namelijk een cel Markies die na een periode van lange bewaring, tot eind juli, juist met een hoog gewichtsverlies van 7 procent is vertrokken. Dit ondanks het bewaren in een ruimte met beschikbare mechanische koeling. De aardappel uit deze bewaarpartij zijn gegroeid in lichte zavelgrond. Ze zijn gerooid onder relatief droge omstandigheden en daardoor kwam bij het inschuren geen grond mee de bewaring in. Een vochtbuffer ontbrak dus in deze partij. Daarnaast was vanwege het ontstaan van rotte knollen extra droging nodig, vooral in het eerste gedeelte van het bewaarseizoen. Om het rot weg te krijgen waren veel draaiuren met (drogende) externe lucht nodig. Deze situatie maakt duidelijk dat de aanwezigheid van mechanische koeling nog geen garantie is voor een gering gewichtsverlies bij aflevering. Hier was vooral sprake van het inschuren van aardappelen met rot van natte perceelsdelen. Nogmaals daarom het advies, rij hier omheen en laat zo’n plek met rotte aardappelen zitten of hou deze, als je ze toch rooit, apart. Je kunt er dan voor kiezen om ze in een andere cel of in kisten extra te drogen als dat zin heeft of ze direct af te leveren.

Lang bewaren in luchtkoeling kan

Het kan, aardappelen lang bewaren in luchtgekoelde bewaring met toch een aanvaardbaar gewichtsverlies van 5,9 procent. Dat is het resultaat bij partij 5, een cel Fontane die op 1 augustus 2022 afgeleverd is. Het is ook de enige partij uit luchtkoeling in het rijtje waarnemingen die na de datum van 1 juli afgeleverd is. Hierin kwam gedurende de bewaarperiode wel telkens rot in enkele knollen tot ontwikkeling, waardoor het noodzakelijk was om hiervoor de nodige uren zowel met externe als interne lucht te draaien. Echter 360 uren extern en 415 intern zijn geen overdreven cijfers voor lange bewaring in een dergelijke opslag. Wel hoort hierbij de opmerking dat het in de slotfase wel lastiger is om de kieming onder controle te houden ten opzichte van bewaring in een cel met mechanische koeling. Dus de kosten voor kiemremming kunnen navenant hoog oplopen. Die uitdaging zal voor het bewaarseizoen 2022/2023 nog groter zijn, aangezien de kiemlust in veel partijen momenteel groter is dan normaal.

Minder draaiuren met mechanische koeling

Alhoewel luchtkoeling (nog) kan zoals partij 5 bewijst, is mechanische koeling de toekomst voor elke langbewaarder, zeker gelet op de klimaatverandering. Waar het daarbij vooral om draait is de beheersing van de producttemperatuur onder hoge buitentemperaturen met zo weinig mogelijk ventilatie-uren en het in toom houden van de kieming en kiemremmingskosten. Partij 6 is daar een schoon voorbeeld van. Het gaat hier om Markies waarin weinig of geen rotte knollen voor kwamen. De partij is op 6 augustus afgeleverd met een acceptabel gewichtsverlies van 4,9 procent. Mechanische koeling resulteert in minder externe draaiuren, in dit geval 246. Dat is de voornaamste reden van het beperkte gewichtsverlies. Mechanische koeling onttrekt via de verdampers ook vocht van de cel, maar veelal betreft het slechts een fractie van de vochtafvoer bij productkoeling met buitenlucht. Wat nu precies het financiële voordeel is van mechanische koeling ten opzichte van buitenluchtkoeling voor de lange bewaring is in onze praktijkmetingen niet te becijferen. Dat komt ook omdat vrijwel alle partijen die na 20 juni afgeleverd zijn uit de mechanische koeling komen.

Bijna jaarrond bewaren is mogelijk

Dan is er nog het praktijkvoorbeeld van een partij Markies die pas op de zeer late datum van 31 augustus is afgeleverd. Dankzij de mechanische koeling en weinig externe draai­uren bedroeg het gewichtsverlies hierin slechts 5,0 procent. Je zou gelet op deze partij kunnen stellen dat je met een gezond ingeschuurd product aardappelen bijna jaarrond in een mechanische koeling kunt bewaren. En dat bij zeer hoge buitentemperaturen van het voorbije seizoen. Uiteraard ging de bewaring wel gepaard met de nodige stroomkosten voor de koeling. Los van dit feit is mechanische koeling sowieso een vereiste om op een dergelijk tijdstip bewaaraardappelen af te kunnen leveren. Het is dan uiteraard wel van belang dat hier een renderende marktprijs voor het product tegenover staat.” ●

Lees hier ons volledige bewaardossier!

Mogelijk bent u ook geïnteresseerd in:

Pootaardappeldag wil antwoord geven op de vraag hoe je als bedrijf overeind blijft

Op dinsdag 30 januari 2024 organiseert Delphy weer de Pootaardappeldag, wintereditie in ‘t Voorhuys in Emmeloord. In het dagvullende programma gaan diverse sprekers in hun presentaties in op uitdagingen in de huidige pootaardappelteelt. Tijdens de dag zullen er veel details over het onderzoek in pootgoed en ontwikkelingen in de pootgoedteelt worden gepresenteerd.

De pootaardappelteelt is…

Delphy: mechanische loofdoding heeft voorkeur bij pootaardappelen

Wat betreft effectiviteit en snelheid van loofdoding heeft een mechanische loofdoding de voorkeur, concludeert Delphy na enkele jaren onderzoek.

Blijf alert op productbeschadiging en knoltemperatuur

Het bewaren van aardappelen is een vak apart en vereist veel kennis en ervaring. In deze Bewaarcolumn delen vier ervaren bedrijfsadviseurs van Delphy bij toerbeurt actuele bewaartips met lezers van Aardappelwereld magazine. Dit keer een bijdrage van Renould Schiffelers, werkzaam in de regio Zuidoost-Nederland.

Spuitdemodag: Nieuwe regels driftreductie niet makkelijk

Op 19 september jongstleden organiseerde adviesorganisatie Delphy in opdracht van de Branche Organisatie Akkerbouw een landelijke demodag driftreducerende spuittechnieken. Aanleiding hiervoor zijn de recente ingrijpende wijzigingen in wetgeving binnen het Activiteitenbesluit milieubeheer. Die hebben betrekking op driftreductie in open teelten en die krijgen ook in de komende jaren nog een verdere aanscherping. Dat heeft gevolgen…