Leo Hanse & Jaap Delleman

Wat is Nedato vandaag nu de afdeling tafelaardappelen hieraan is onttrokken en hoe verwacht het verder te gaan? Dat is de vraag die directeur Wim van de Ree graag wil verduidelijken. Misschien staat het tijdstip van het gesprek wel symbool voor de situatie waarin de aardappelcoöperatie verkeert. Terwijl het veldwerk nog smachtend wacht op droger weer, ontspruiten op het erf al de eerste kiemen uit de ogen van vele kostbare poters in lange rijen Joppe-zakken. Fontane staat in vette letters op de labels gedrukt, bestemd voor het segment waar de 230 aangesloten leden de komende jaren grotendeels hun brood mee hopen te verdienen: de fritesmarkt. Het resterende deel betreft export van zowel frites- als dubbeldoelrassen. “Die gaan straks echter wel allebei hand in hand met een extra toegevoegde waarde”, benadrukt Van de Ree maar gelijk de nieuw ingeslagen koers. Voordat de toelichting volgt wat dat dan precies is, duidt hij eerst nog even wat het vertrekpunt is van de inmiddels ruim 60-jarige aardappelcoöperatie.

Het clubgevoel

De Nedato-organisatie beschikt volgens Van de Ree “momenteel over vijftien ervaren medewerkers die met elkaar invulling geven aan de huidige organisatie en de nieuwe strategische initia­tieven.” Hoofdvestiging met kantoren zijn als vanouds in Oud-Beijerland te vinden. Daarnaast is de coöperatie nog steeds eigenaar van Wasbedrijf Zuidwest-Nederland bv uit Den Bommel, “in de regio kortweg bekend als Wasbedrijf Den Bommel.” In het wasbedrijf worden krielaardappelen op onderwatergewicht uitgesorteerd als grondstof voor de conservenindustrie. En dan zijn daar natuurlijk de 230 aangesloten leden “die het clubgevoel”, zoals dat zes decennia terug in het leven is geroepen, willen blijven omarmen. Samen zijn ze goed voor een teeltvolume van 200.000 ton aardappelen. Voor­na­melijk geproduceerd in Zuid-Nederland, Haarlemmermeer en de Flevopolder. Deels ook in Belgisch Vlaanderen en Duitsland, plus nog wat verspreide telers over de rest van Nederland. In de voorbije jaren heeft Nedato hiervoor “een solide uitbetalingssysteem op kunnen tuigen met flexibele mogelijkheden voor prijsvorming, inclusief mogelijkheid tot deelname aan de aardappeltermijnmarkt”, zoals Van de Ree het omschrijft. En dat ze met velen zijn, “was en blijft een belangrijk argument voor zowel aangesloten telers als afnemers om met elkaar handel te drijven.” Dat blijkt dit seizoen opnieuw uit onder meer de gegarandeerde pootgoedlevering. “We hebben voor alle leden uitgangsmateriaal van de gewenste rassen. En ja, het binnen­halen van volumes volgens vooraf gemaakte afspraken kostte de nodige inspanning”, moet Van de Ree bekennen. “Een jarenlange investering in goede relaties heeft hierbij geholpen. Aanvullingen met rassen als Spunta of Désirée, waar sommige verwerkers voor hebben gekozen, zijn bij ons niet aan de orde.”

Handelsplatform voor volledige transparantie

“Maar goed,” vervolgt de Nedato-directeur, ”samen optrekken alleen is niet toereikend om je de komende jaren in de aardappelmarkt te kunnen onderscheiden.” Volgens hem is “beslist veel meer nodig, we moeten toegevoegde waarde blijven leveren voor zowel alle leden als ook de afnemers. Alleen dan is er een plaats in de keten.” Toekomstperspectief is volgens hem daarin het sleutelwoord. “We hebben best wel een tijdje nagedacht over wat dat zou moeten zijn. Daaruit zijn twee hoofddoelstellingen gerold, verduurzaming van de teelt en de oprichting van een digitaal handelsplatform. Het eerste punt, daar ga ik zo uitgebreid op in. Het tweede staat nog in de steigers. Wat ik daar nu kort over kan zeggen,” zegt hij met de nodige terughoudendheid, “is dat besprekingen hierover bijna afgerond zijn. Je moet denken aan een handelsplatform dat straks inzicht zal geven in de business van de markt. Dus tussen teler-teler, handel-handel, teler-handel, handel-verwerker, teler-verwerker, verwerker-verwerker, kortom alles wat onderling handelt. En dat betreft dan alle mogelijke afzetkanalen, frites-, chips- of poot- of tafelaardappelen, het hele spectrum. Daarbij gaat het eveneens om allerlei vormen van afspraken, bemiddeling, veiling, contracten, tenders, het valt er allemaal onder. Hoofddoel is het realiseren van transparantie in handelen en een eerlijke prijsvorming voor teler en koper. We beseffen dat het een sectoroplossing moet worden, om dit succesvol te laten zijn. Het gaat om vertrouwen, draagvlak en meerwaarde voor iedereen. Dit betekent dat we starten als een ini­tiatief van Nedato, maar dat we het ook los kunnen koppelen. Vandaar dat we ervoor kiezen om het als een apart orgaan neer te zetten met mensen die hier dagelijks mee bezig zullen zijn. Boven op dit alles verwacht ik dat het een positieve dynamiek zal brengen in de sector. Op de verdere uitwerking, deelnemingen en naamgeving zullen we later nog uitgebreid terugkomen. Meer wil ik er niet over kwijt”, geeft hij nadrukkelijk aan.

Doortimmerd plan

Van de Ree neemt vervolgens een meer ontspannen houding aan en start vol vuur aan de uitleg over de duurzaamheidsdoelstellingen. Daarvoor ligt in zijn ogen al een goed doortimmerd plan op tafel “dat zowel vertrouwen schept bij de telers als de afnemers”, ervaart hij. Niet in het minst omdat daarbij besloten is om CropSolutions als kennisinformant te betrekken. Dit is de organisatie die de kar van ‘de extra toegevoegde waarde’ moet gaan trekken. Nu is duurzaamheid volgens hem een niet makkelijk te definiëren begrip. “Ik noem altijd het voorbeeld van de foto en de film. Een foto is een momentopname, geen verandering. Verduurzamen is dat wel. Het is als een film, beginnend met een nulmeting en daarna ga je opschalen. We vinden verduurzamen een werkwoord. In samenspraak met een aantal van onze afnemers – Aviko, Farm Frites en Lamb Weston – zijn we hiervoor een scenario gaan schrijven, om maar in de terminologie te blijven”, legt Nedato uit. De ‘film’ heeft ook al een Engelstalige titel meegekregen, Harvest Pride.

Aparte financiële vergoeding

“We starten diverse pilots met het genoemde drietal in heel Nederland en waar gewenst ook in België. Daarbij begeleiden we aardappeltelers om een plan voor verduurzaming van de teelt te maken. Dat krijgt volledig invulling door de adviseurs van CropSolutions. Ondertussen zullen overlegsessies en ontmoetingen plaatsvinden met zowel onze eigen telers als die van de drie verwerkende industrieën. Een van de doelstellingen die in de pilots aan de orde zal komen, is de financiële vergoeding voor de extra inspanningen en uitgaven die met het verduurzamen gepaard gaan. Er zijn kosten en risico’s aan verbonden, en die vragen om een waardering. Belangrijk om hierbij aan te geven, is dat we die waardering niet aan de aardappelprijs willen koppelen. Deze komt daar apart als extra bij. Wij denken dat dit zowel zinvol is voor de teler als de verwerker, anders kun je namelijk nooit onderbouwen wat precies de waarde is van het verduurzamen. De vergoeding is opgebouwd uit de componenten begeleidingskosten, compensatie voor investeringen en risico’s. Dit zou je ook het verdienmodel van de verduurzaming kunnen noemen. Het bedrag van de uitkering zullen we in de pilots gaan bepalen. Compensaties voor de telers zullen vervolgens doorberekend moeten worden in de keten. Alle ketenpartijen willen uiteraard ook weten waarvoor ze betalen. Dat kan, want daarvoor komen inzichtelijke rapportages beschikbaar”, brengt Van de Ree enthousiast voor het voetlicht.

De eindklant vraagt erom

“De maatschappij, waaronder de consument als eindklant via de route van bijvoorbeeld fastfoodketens, is uiteindelijk de reden waarom we dit verduurzamingstraject in het leven geroepen hebben, want die vraagt erom. Niet altijd geheel vrijwillig overigens, want bedrijven zijn binnenkort verplicht om te voldoen aan allerlei Europese duurzaamheidsdoelstellingen. Daar horen uitgebreide rapportages bij, waar ze nu al druk mee zijn om deze in te vullen, zoals ESG en CSRD. ESG staat voor Environmental, Social and Governance en is onder meer bedoeld om inspanningen van bedrijven en organisaties rondom duurzaamheid te beoordelen. CSRD is de afkorting van Corporate Sustainability Reporting Directive. Dit is recente Europese wetgeving die voorschrijft dat beursgenoteerde bedrijven met ingang van dit jaar verplicht zijn om over hun impact op mens, milieu en bestuur te rapporteren. Later zal deze wetgeving voor steeds meer bedrijven gaan gelden. Wanneer ze gebruik kunnen maken van rapportages door hun klanten, zoals bijvoorbeeld vastgelegd in ons initiatief Harvest Pride, kunnen ze deze simpelweg een-op-een overnemen in hun eigen verslagen. En dat is nu precies de toegevoegde waarde die we als telersorganisatie aan al onze afnemers op termijn aan kunnen bieden”, legt de Nedato-directeur uit.

Brede bouwplankennis nodig

In aanvulling op de toelichting van Van de Ree geeft Ko Francke in zijn functie als stuurgroepvoorzitter van CropSolutions aan welke rol ‘zijn’ adviseurs in Harvest Pride gaan spelen en wat de toegevoegde waarde daarvan is. “Belangrijk in dit verhaal is bouwplanbrede kennis. Het draait bij verduurzaming namelijk niet alleen om de aardappelteelt, maar om alle teelten in de bedrijfsvoering. Wil je een bodem vrij van schadelijke organismen, dan horen daar overwegingen bij als keuze van de juiste voorvrucht, bodembewerking en gewasrotatie. Om daarover de juiste beslissingen te kunnen nemen, is het van belang om hiervan kennis in huis te hebben.” Francke erkent dat de verduurzamingsslag niet voor elke teler eenvoudig zal zijn. Werken aan verbetering van je eigen grond zal makkelijker gaan dan wanneer dat van een ander is. Maar als het hierom gaat, signaleert hij de laatste jaren wel een mentale kentering. “Telers die gronden huren accepteren niet zonder meer alle percelen. Vaak verlangen ze al gegevens van de voorgeschiedenis, zoals de bemestingstoestand, bodemvoorraad, de gezondheid hiervan en de gewasrotatie. Bij het voldoen aan verduurzamingseisen zal dit alleen maar toenemen”, verwacht Francke. Verder wil hij geruststellen dat deelname aan Harvest Pride geen nieuw of ingewikkeld verhaal zal zijn. Het plan is namelijk om hiermee invulling te geven aan het al bestaande Actieplan Plantgezondheid, opgesteld in 2018 en doorontwikkeld door en met de leden van de Branche Organisatie Akkerbouw. “Zo beschikt CropSolutions inmiddels over kennis en ervaring op dit vlak, waar ook regeneratieve landbouw onder valt”, voegt Francke toe. Hij wijst onder meer op enkele van de acht hoofddoelen die daarin vermeld staan, zoals zorg voor rustgewassen in de teeltrotatie, een goede organische stofbalans en terugdringing van stikstofoverschotten. “Het is lang niet allemaal nieuw, en sommige telers hebben bijvoorbeeld al ervaring met de BMA, de Biodiversiteits­monitor Akkerbouw. Alleen gaan we de nodige stappen van verduurzaming nu vastleggen in een rapportage en een meerwaarde geven in de vorm van een toeslag. En er is hiermee ook sprake van regie in plaats van een vrijblijvende doelstelling”, benadrukt Francke.

Rendementsverhoging telt ook

Van de Ree wil daar graag nog aan toevoegen dat de informatie verzameld in Harvest Pride alle agronomen die werkzaam zijn bij de verwerkende industrie enorm op weg kan helpen. “Bijvoorbeeld bij verzameling van data van geleverd product dat voldoet aan de voorwaarden voor verduurzaming is het interessant om na te gaan welke impact dit heeft op de verwerkingscapaciteit in de fabriek en de kwaliteit van het eindproduct. Dat kan eveneens bijdragen aan de juiste rassenkeuze. Elke procent aan rendementsverhoging telt bij iedere verwerker, 5 procent meer is al goud waard”, weet de Nedato-directeur. Francke geeft aan dat CropSolutions zelf al een heel eind op weg is met het digitaal verwerken van data. Zo hebben de partners CZAV en CAV-Agrotheek binnen het samenwerkingsverband enkele jaren geleden gezamenlijk het project Farm21 in het leven geroepen. “Dit project doet ervaring op om met hulp van kunstmatige intelligentie gegevens te analyseren. Wanneer we dus gaan werken aan teeltaanpassingen om te verduurzamen, kunnen we die nu al toetsen aan beschikbare data. Liggen die op één lijn, dan heb je meer zekerheid dat je met een verandering de goede weg inslaat”, beschrijft de stuurgroepvoorzitter. ●