Redactie Aardappelwereld

We hebben een bijzonder groeiseizoen achter de rug. Kenmerkend zijn de late start, veelal matige opkomst, plaatselijk dunne stand, het lagere tal en soms hoge aantal aan misvormde knollen. Momen­teel signaleren we op de losband knolphytophthora, maar ook roodrot en waterrot. Voor degenen die met dergelijke probleemgevallen kampen, hebben we een aantal adviezen. Voor zover nog niet gedaan, controleer voordat je aardappelen inschuurt eerst of alle apparatuur naar behoren werkt. Zet de ventilatoren aan en ga stuk voor stuk na of ze draaien, kijk of alle sensoren het doen, laat kachels allemaal een keer branden, open en sluit elk luik in de schuur. Kortom, wees er 100 procent zeker van dat alle technieken die tijdens de bewaarperiode nodig zijn op en top functioneren. We benoemen dit niet voor niets, omdat we ieder seizoen weer signaleren dat de meerderheid van de aardappelbewaarders vooraf nooit een dergelijke controle uitvoert. Volgende tip: begin zo snel mogelijk na inschuren met drogen van het product, ook al is een cel na een dag nog niet volledig gevuld. Ventileer ’s nachts intern, deels voor droging, maar ook om alle aardappelen op gelijke temperatuur te brengen en daarmee condensvorming te voorkomen. Laat daarbij overheaddeuren op een kier open staan. Voor extra drogend effect mag hier best een kachel(tje) bij aan, zeker wanneer de aardappelen wat kouder binnen komen. Heel vaak zien we het nut hiervan achteraf duidelijk terug, de eerste dagen zijn cruciaal. Zijn de aardappelen erg warm binnen gekomen, wat de laatste jaren steeds vaker voorkomt, begin dan ook direct met koelen. Breng de temperatuur van de aardappelen dan eerst terug tot zo’n 14 graden Celsius en hou deze constant gedurende de wondhelingsperiode. Pas daarna kan de temperatuur verder omlaag. Nog een laatste raad voor dit moment: vul elke cel volledig vlak af, draai niet te hoog en voorkom stortkegels, zoals in de hoeken.

Eerst leek het mee te vallen

Tot zover aanwijzingen voor dit seizoen, dan nu even de blik terug op het vorige. Dit betreft weer een selectie van partijen die we in de periode 2022/2023 hebben gevolgd en waar we weer het nodige van kunnen leren. September 2022 was een erg natte maand en dat had grote gevolgen voor het bewaarseizoen dat daarop volgde. Als gevolg van deze weersomstandigheden zijn veel partijen pas later gerooid. Net voor eind september ontstond in sommige regio’s nog kort een kans om op de lichtere grond enkele percelen te rooien. Aangezien rond 1 oktober opnieuw neerslag viel, startte de rest van de hoofdoogst pas vanaf tweede week oktober. Bij het inschuren leek de schade over het algemeen nog mee te vallen. In de productstroom zagen de meeste telers veelal maar enkele rotte knollen langskomen. Alleen, dat was een typisch gevalletje van schijn bedriegt. De meeste problemen met rot ontstonden namelijk pas op het moment dat de aardappelen al 2 tot 4 weken binnen lagen. Om te beginnen een voorbeeld van een teler die aardappelen van het ras Donata lichte zavelgrond teelde. Hij heeft tijdens dat korte droge moment, 22 september om precies te zijn, al ingeschuurd. We noemen deze partij 1 in de figuren. De hoeveelheid rot viel bij binnenkomst erg mee. Van echt wateroverlast was absoluut geen sprake geweest, maar toch begonnen ongeveer 14 dagen na inschuren rotte knollen te ontstaan. Dat werden er na verloop van tijd steeds meer. Het vermoeden is dat gedurende de natte periode meerdere knollen met zuurstofgebrek te kampen hadden en daardoor in de grond gestikt zijn. Al met al bleek deze partij ook niet meer te redden met bewaarmaatregelen. De conclusie was dan ook, direct afleveren. Dat bleek bij uitschuren de beste beslissing te zijn geweest, omdat op sommige plekken in de partij zoveel beginnend rot te zien was dat de zelfs met sterk drogende maatregelen hier geen houden aan geweest zou zijn. Het korte bewaren verklaart natuurlijk het relatief lage gewichtsverlies van 2,3 procent in het rijtje. Wat hiervan te leren valt? Let goed op wat er in de laatste periode in het veld gebeurt. Trek daarnaast op tijd de conclusie ‘weg ermee’ wanneer in een partij rot onhoudbaar om zich heen grijpt. Alleen dan kun je de schade nog zoveel mogelijk beperken.

Tijdig lekvocht signaleren

Een door ons opgevolgde cel Innovator, partij nummer 2, was er eentje waarin nauwelijks of geen rotte knollen voorkwamen. Dit bood gedurende het bewaarseizoen de mogelijkheid om zo met weinig mogelijk ventilatie-uren een product met weinig gewichtsverlies af te leveren. In de partij is slechts een enkele keer afkoelende externe lucht geventileerd om de Innovator op bewaartemperatuur te houden. Het lekvocht van een enkele rotte knol in de partij was prima onder controle te houden door bij signalering hiervan tijdelijk extra intern te ventileren.

Grond rond de knol is gunstig

Fontane is een populair fritesras die we bij onze relaties dan ook veelvuldig voorbij zien komen. De partij aangeduid met nummer 3 is er een van. Deze had gedurende het bewaarseizoen weinig draai­uren aan ventilatie nodig om in conditie te blijven. Mede dankzij aanhangende kleigrond droogden de knollen weinig uit en gingen de aardappelen begin april met slechts 3,5 procent gewichtsverlies naar de afnemer. Ook hierin kwam af en toe wel een rotte knol aan het licht, maar wat extra intern ventileren was het beetje vocht uit de rotte prima te (her)verdelen door de aardappelhoop. Hier hoort wel de opmerking dat de beheersing hiervan alleen lukt door met regelmaat op de aan- of afwezigheid van lekvocht te controleren, wat de eigenaar van de Fontane hier ook gedaan heeft. Telers hebben snel de neiging om achterover te leunen wanneer een tijdje geen rot in de partij zichtbaar is en dan zie je nogal eens dat een rigoureuze ingreep nodig is, wat weer met extra ventilatie-uren gepaard gaat. Andersom gebeurt ook. Wanneer in een najaar rotte knollen mee de schuur in komen hebben enkele telers de neiging om langer dan noodzakelijk te drogen. Snel beginnen en als het moet met kachels staat voorop. Zodra de boel droog is en lekvocht weg blijft, kan het aantal ventilatie-uren omlaag. Ga je zo te werk, dan kan de gewichtsverliezen behoorlijk beperken.

Op het laatst nog kachels erbij

Partij 4 betrof een cel tafel­aardappelen van het ras Melody waarin veel rot voor kwam. Bij het inschuren viel het nog mee, maar na verloop van tijd kwamen steeds meer rotte knollen in beeld. Met extra drogen en veel uren intern draaien is aantasting door lekvocht uit rotte knollen op onderliggende goede knollen voorkomen. Om de partij voldoende droog af te kunnen leveren is deze in laatste weken voor het afleveren nog met ondersteuning van kachels gedroogd. Dat was vooral goed te realiseren vanwege het lage dauwpunt van de buitenlucht, een belangrijke factor bij een dergelijke actie. De bewaarruimte was overigens nog maar kort voor dat moment uitgerust met nieuwe modulerende gaskachels, voor iedere ventilator is er een geplaatst. Het lukte dus de aardappelen droog af te leveren, maar dit resulteerde uiteindelijk wel in een hoog gewichtsverlies. In deze cel was dus sprake van een partij met relatief veel rotte knollen die wel onder controle bleef, maar die de teler zonder de kachelactie niet droog had kunnen afleveren. Dat is wel een vereiste, want bij uitschuren zullen de overgebleven rotte knollen de rest teveel besmeuren, en daar zit de afnemer niet op te wachten. Met voldoende droogcapaciteit lukt het veelal wel om de boel op het eind nog even helemaal droog te draaien.

Continue bewaarcomputer aanpassen

Dan is de volgende partij, nummer 5, er weer een die helemaal model staat voor de situatie van het aflopen bewaarseizoen. Het gaat hier weer om een schuur gevuld met Fontane waarin veel rotte knollen zaten. Dat bracht voortdurende controle op lekvocht met zich mee en continue aanpassing van instellingen op de bewaarcomputer. Uiteindelijk was de partij houdbaar en ook geschikt voor aflevering aan de fritesfabriek, maar wel ten koste van een hoog gewichtsverlies als gevolg van heel veel ventilatie-uren. Ook bleek, mede door veel externe ventileren, het lastiger om de kieming onder controle te houden. Wat bij deze partij vooral weer onderstreept werd is dat grote rotte knollen erg lang hun vocht kunnen blijven afgeven. Dit vraag qua instellingen van de bewaarcomputer veel meer dan alleen de keuze tussen een droog- of een bewaarprogramma. Bij dergelijke partijen is het van belang om het hele bewaarseizoen alert te blijven en mag je er zeker nooit van uitgaan dat het allemaal wel goed komt.

Beter opletten bij rooien en inschuren

Een typisch gevalletje van ‘beter opletten bij het rooien en inschuren’, betreft partij 6. Het gaat hier om een cel Markies waar midden in de hoop een aantal vrachten met rotte knollen zaten. Bij het inschuren was er twijfel over het hoge aantal slechte aardappelen dat over de inschuurlijn ging, maar ze zijn uiteindelijk dan toch maar allemaal in de schuur gedraaid. En dat terwijl in de rest van de partij nauwelijks rot voor kwam. Ook zat er weinig grond in de partij. Echter enkel en alleen vanwege die paar slechte vrachten in de partij waren erg veel draaiuren aan externe en interne ventilatie nodig om die slechte plek midden in de hoop onder controle te houden. Deze vertrok uiteindelijk met een hoog bewaarverlies. Met de aanwezige mechanische koeling zou dit verlies zonder de slechte vrachten duidelijk lager zijn geweest. Wat hiervan te leren valt? Maak vooraf afspraken met de chauffeurs op rooiers en trekkers om alert te zijn op rot in het net geoogste product. Laat je niet afleiden door de hectiek van het oogstwerk, maar neem nuchtere beslissingen en hou slechte vrachten apart. Kieper ze tijdelijk op het erf of in een andere opslagruimte en beslis later wat je ermee doet. Dat lijkt op dat moment wellicht een te rigoureuze beslissing, maar je kunt er in de bewaring veel geld mee besparen of verdienen, het is maar hoe je het interpreteert.

Investering terug verdienen

Partij 7 betreft weer Innovator. Deze fritesaard­appelen waren opgeslagen in een schuur voorzien van mechanische koeling. In een deel van de cel kwamen rotte knollen voor. Het lekvocht hieruit was voornamelijk onder controle te houden door extra intern te draaien. Vanwege het uiteindelijk toch geringe aantal externe draai­uren bleef het gewichtsverlies beperkt tot 5,5 procent bij aflevering op datum 12 juni. Wat je hier ziet is dat ondersteuning door mechanische koeling bijdraagt aan een reductie van het aantal externe draaiuren, waarmee de investering zich ook op deze factor terug kan verdienen. Dit jaar bleef dat effect overwegend beperkt, omdat in de meeste bewaarruimtes nog veel extra uren extern ventileren nodig bleek om de boel te kunnen drogen vanwege de aanwezigheid van relatief veel rotte knollen. In andere jaren draagt mechanische koeling echter wel sterk bij aan de reductie van het aantal ventilatie-uren met buitenlucht. Ook heeft het door de minder benodigde ventilatie en de meer constante temperatuur een gunstige invloed op de kiemremming, wat uiteindelijk ook weer bijdraagt aan een beperking van het gewichtsverlies.

Mechanische koeling onmisbaar bij lang bewaren

Om een ras als Markies tot in de maand augustus te kunnen bewaren is mechanische koeling sowieso onmisbaar, zeker nu de buitentemperaturen jaar op jaar blijven stijgen. Alleen dan kun je zo laat fritesaardappelen afleveren met een gewichtsverlies van 6,1 procent, zoals het geval bij partij 8. Het had zelfs nog lager kunnen zijn als in het begin van de bewaarperiode het niet nodig was geweest om enige tijd te drogen met buitenlucht. ●

Lees hier ons volledige bewaardossier!